Nếu quý vị cảm thấy đột nhiên lúc nào mình cũng nghe thấy từ “tái sinh”, quý vị không nghe sai đâu. Khái niệm này đã thu hút sự chú ý đáng kể vào năm ngoái, mặc dù đây không phải là khái niệm mới lạ đối với Rainforest Alliance.
Trong hơn 30 năm, chúng tôi đã nỗ lực để làm cho nông nghiệp bền vững hơn bằng cách hợp tác với người nông dân trên toàn thế giới để sử dụng các phương pháp trồng trọt giúp bảo vệ đất đai. Chúng tôi coi sự bền vững là một hành trình – và đối với chúng tôi, đích đến cuối cùng của hành trính đó là sự tái sinh.
Nói cách khác, canh tác bền vững là phương pháp giảm thiểu tác hại – bước đầu tiên quan trọng trên con đường tạo ra hệ thống tổng thể thực sự giúp làm tăng thêm độ phong phú của thiên nhiên. Ví dụ, người nông dân có thể bắt đầu bằng cách giảm các yếu tố đầu vào bên ngoài như thuốc trừ sâu, và cuối cùng là nâng cao sức khỏe cho đất đai của mình để không cần nhiều thuốc trừ sâu nữa. Khi các biện pháp làm màu mỡ đất – chẳng hạn như trồng cây che bóng để bảo vệ và nuôi dưỡng đất – được áp dụng trên mọi phương diện, quý vị đã tạo cho mình một trang trại tái sinh.
Dựa trên báo cáo gần đây của Liên Hợp Quốc về đa dạng sinh học toàn cầu – và những phát hiện đáng báo động của tổ chức này đó là thế giới chưa đạt được mục tiêu nào về ngăn chặn sự tàn phá môi trường – chúng ta không thể bằng lòng với việc là chỉ hạn chế các tác động tiêu cực của mình đối với đất đai: Chúng ta phải thiết kế lại hệ thống trang trại để tăng cường đa dạng sinh học và giữ cacbon trong đất. Một triệu loài đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng, một phần do hệ sinh thái bị phá hủy – thường được gọi là “thay đổi mục đích sử dụng đất” hoặc “chuyển đổi” – và nông nghiệp là yếu tố chính dẫn đến sự phá hủy đó. Ở các vùng nhiệt đới nơi Rainforest Alliance hoạt động, số loài trên mét vuông nhiều hơn ở các vĩ độ phía bắc – vì vậy khi rừng mưa bị phá để làm nông nghiệp, số lượng loài bị mất đi sẽ nhiều hơn. Các phương pháp canh tác thông thường như bón quá nhiều phân bón và thuốc trừ sâu gây ra thêm một chuỗi các tác động tiêu cực đến các hệ sinh thái quý giá này.
Tại Rainforest Alliance, nông nghiệp tái sinh là một trong những cách làm thông minh nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu, bởi vì để đạt đến mức mà các trang trại thực sự có thể tái sinh, thì trang trại phải tính đến các tác động ngày càng gia tăng của biến đổi khí hậu. Điểm “thông minh” ở nông nghiệp thông minh với khí hậu là các mối đe dọa khí hậu cụ thể – cho dù đó là hạn hán, lũ lụt hay nhiệt độ tăng – đối với một vùng, một cây trồng hay thậm chí một trang trại nhất định, đều xác định các phương pháp để ứng phó với những thách thức này.
Dưới đây là một số lĩnh vực mà Rainforest Alliance thúc đẩy nông nghiệp tái sinh:
Đa dạng sinh học trang trại và rừng
Nhiều người trong chúng ta sẽ nghĩ đến động vật hoang dã tiêu biểu khi chúng ta nghĩ đến đa dạng sinh học – và thực sự, tất cả các loài động vật đều cần thiết cho sự cân bằng của tự nhiên, đó là lý do tại sao Chương trình Chứng nhận Rainforest Alliance cấm săn bắn ở các trang trại. Nhưng những sinh vật nhỏ bé nhất, chẳng hạn như 200.000 loài thụ phấn (ví dụ như chim, dơi và ong) cũng rất quan trọng đối với hệ sinh thái và sản xuất lương thực. Nông lâm kết hợp, nghĩa là thực hành canh tác cây trồng xen giữa cây bản địa, và thiết lập hành lang cho động vật hoang dã là hai cách làm hiệu quả để thúc đẩy đa dạng sinh học trên toàn thế giới.
Trang trại cà phê Aquiares Estate Coffee rộng 1.000 ha ở Costa Rica, nằm giữa khu bảo tồn lớn nhất của nước này và một dãy núi lửa, là ví dụ điển hình về cách mà các phương pháp canh tác được thiết kế để tăng cường đa dạng sinh học và nuôi dưỡng đất có thể khôi phục sức khỏe tổng thể của hệ sinh thái. Tổng Giám đốc Diego Robelo nói rằng kể từ khi bắt đầu chuyển đổi bền vững với Rainforest Alliance cách đây 17 năm, trang trại đã chuyển từ việc sử dụng phương pháp độc canh hoàn toàn dưới ánh nắng mặt trời (full-sun) sang trồng cà phê dưới bóng cây bản địa. Là trang trại cà phê có chứng nhận Rainforest Alliance lớn nhất ở Costa Rica, Aquiares là trang trại tiên phong áp dụng các nguyên tắc tái sinh trên quy mô lớn, trồng hơn 50.000 cây và kết nối hiệu quả hai hành lang động vật hoang dã quan trọng. Giờ đây, trang trại tự hào có 76 loài cây bản địa khác nhau và 140 loài chim – 103 loài trong số đó chưa từng được nhìn thấy trước khi Aquiares bắt đầu hợp tác với Rainforest Alliance.
Đường thủy
Vùng đệm ven sông – dải đất dọc theo các tuyến đường thủy mà trên đó có trồng cây và thực vật – là bắt buộc phải có trong chương trình chứng nhận của chúng tôi, cũng như một loạt các biện pháp bảo tồn nước khác được thiết kế để ngăn chặn xói mòn ở các sông suối tại địa phương. Tại vùng Juaboso-Bia trồng ca cao của Ghana, nạn phá rừng và biến đổi khí hậu đã khiến một con sông quan trọng của địa phương bị khô cạn một vài tháng trong năm. Một nhóm gồm 36 cộng đồng canh tác ca cao mà Rainforest Alliance hợp tác cùng đã thành lập một ban quản lý đất đai có nhiệm vụ lập kế hoạch và thực hiện việc trồng cây bản địa trên các bờ sông. Người nông dân cũng đưa vào các phương pháp bảo tồn nước và đất khác, và con sông này lại bắt đầu chảy quanh năm.
Biến đổi khí hậu: thích ứng, khả năng chống chịu và giảm thiểu
Nông nghiệp thông minh với khí hậu giúp người nông dân thích ứng với khí hậu thay đổi bằng cách xác định các thách thức khí hậu cụ thể – chẳng hạn như các kiểu thời tiết mới, mùa vụ ngắn hơn, hạn hán hoặc mưa lớn – và tìm ra các phương pháp phù hợp để vượt qua những thách thức này. Kiểu thích ứng có mục tiêu này giúp nông dân xây dựng khả năng chống chịu với các tác động có hại của biến đổi khí hậu: Một nghiên cứu về nông dân trồng cà phê Colombia cho thấy rằng trong một năm thời tiết bất lợi và nhiễm nấm nhiều, các nông dân có chứng nhận chỉ mất 1% năng suất trong khi nhóm đối chứng bị mất 52%.
Hơn nữa, nông nghiệp thông minh với khí hậu giúp chống lại biến đổi khí hậu, vì đất khoẻ mạnh – lợi ích rõ ràng của các thực hành tái sinh – có thể hoạt động như một hồ cacbon (hồ chứa) và bồn cacbon (cơ chế loại bỏ khí nhà kính khỏi khí quyển). Trên thực tế, đất là hồ cacbon trên cạn lớn nhất trên hành tinh – thậm chí còn lớn hơn cái mà chúng ta gọi là pythomass, tổng lượng chất hữu cơ thực vật sống trên trái đất.
Các loại cây trồng tương thích với phương pháp nông lâm kết hợp mang lại thêm lợi ích về khí hậu: Độ che phủ của cây không chỉ giúp cải thiện đa dạng sinh học và chất lượng cây trồng, mà còn là một cách khác để chống lại sự nóng lên toàn cầu, vì cây cối hút cacbon ra khỏi khí quyển.
Quản lý đất, cỏ dại và dịch hại tổng hợp
Quy trình trở thành trang trại không sử dụng thuốc diệt cỏ là minh chứng cho hành trình chuyển từ nông nghiệp bền vững sang tái sinh. Mahendra Peiris, một nhà sáng tạo về quản lý cỏ dại không dùng thuốc diệt cỏ được sử dụng tại các trang trại trồng chè có chứng nhận Rainforest Alliance ở Sri Lanka, giải thích rằng năm đầu tiên của phương pháp này cần sự đầu tư đáng kể về nhân công. Công nhân nhổ cỏ dại độc hại và để lại những loại cỏ có ích để chúng sinh sôi và làm giàu nitơ cho đất (cỏ dại độc hại được ủ thành phân bón). Đến năm thứ hai, cần đến ít nhân công hơn vì cỏ dại mềm phát triển mạnh giúp loại bỏ cỏ dại độc hại. Đến năm thứ ba, năng suất cây trồng có thể tăng tới 20% và nông dân tiết kiệm được chi phí vì họ không cần mua thuốc diệt cỏ nữa. Kết quả cuối cùng: đất đai màu mỡ hơn, bụi chè phát triển mạnh, sông suối trong lành.
Việc để lại những loại cỏ dại vô hại đó cũng giúp bảo vệ trái đất khỏi ánh nắng trực tiếp và giữ độ ẩm cho đất – tốt cho cây trồng. Các biện pháp khác mà chúng tôi thúc đẩy nhằm cải thiện sức khỏe của đất bao gồm tăng chất hữu cơ trong đất, tăng khả năng tái chế chất dinh dưỡng và cải thiện khả năng hấp thụ và giữ nước của đất.
Vì phương pháp quản lý cỏ dại toàn diện này (cũng như quản lý dịch hại tổng hợp) là một công cụ mạnh mẽ để cải thiện sức khỏe của đất, nên phương pháp này là trọng tâm quan trọng của các khóa đào tạo và chứng nhận của Rainforest Alliance.
Cải thiện năng suất và sinh kế
Hạnh phúc của người canh tác đất là chìa khóa cho bất kỳ hệ thống canh tác tái sinh nào – và điều đó có nghĩa là một phần cải thiện năng suất cây trồng và thu nhập cho nông dân. Một nghiên cứu gần đây đã bác bỏ niềm tin lâu đời rằng việc tăng cường đa dạng sinh học ở các trang trại sẽ làm giảm năng suất, và trong hoạt động của mình, chúng tôi đã phát hiện ra rằng thực ra sản lượng đã được cải thiện. Tại vùng Junin thuộc dãy Andes của Peru, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng một hợp tác xã cà phê có chứng nhận Rainforest Alliance đã tăng sản lượng hàng năm của mình, dẫn đến doanh thu thuần từ cà phê cho các trang trại được chứng nhận là 280 USD trên mỗi ha. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rằng năng suất cao hơn thường dẫn đến thu nhập cao hơn ở các trang trại được chứng nhận và cây trồng được chứng nhận thường có giá thị trường cao hơn. Robelo ở trang trại Aquiares cho biết chất lượng cà phê của trang trại đã được cải thiện, điều này cho phép họ bán cà phê với giá cao hơn.
Rainforest Alliance cũng giúp các tiểu nông tăng cường quản lý trang trại và thực hành kinh doanh để cải thiện thu nhập hộ gia đình. Một phần quan trọng trong đó, đối với Rainforest Alliance, là đưa phụ nữ vào phương trình: Các chuyên gia nói rằng phụ nữ, chiếm 43% lực lượng lao động trong nông nghiệp ở các nước đang phát triển, là chìa khóa của an ninh lương thực và cuộc chiến chống biến đổi khí hậu. Cuối cùng, chúng tôi nhận ra rằng trách nhiệm cải thiện sinh kế phải được chia sẻ trong toàn bộ chuỗi cung ứng để rủi ro, chi phí và gánh nặng của sản xuất bền vững không chỉ thuộc về người nông dân.
Chúng tôi hợp tác với người nông dân trên toàn thế giới, những người đã chứng minh rằng nông nghiệp có tiềm năng to lớn để có những tác động tích cực đến đa dạng sinh học và khí hậu. Juliana Jaramillo, chuyên gia về nông nghiệp của Rainforest Alliance cho biết: “Cho đến nay, Mẹ thiên nhiên đã rất khoan dung. Nhưng điều đó đang thay đổi. Chúng tôi nhận thấy các dấu hiệu cho thấy thiên nhiên có thể không thể phục hồi do sự lạm dụng của chúng ta. Đó là lý do tại sao việc giảm tác động có hại của chúng ta là không còn đủ nữa – chúng ta phải cải thiện sức khỏe của trái đất. Và nông nghiệp mang đến cơ hội tuyệt vời để làm điều đó”.